Het coronavirus heeft nog steeds grote impact op het bedrijfsleven. De regels en adviezen wijzigen continu. Welke regels gelden er momenteel rondom thuiswerken? Wanneer mag je van een werknemer verlangen om toch naar kantoor te komen?
Het thuiswerkadvies
Op dit moment is het advies nog steeds: ‘Werk thuis, tenzij het niet anders kan’. Dit is dus ook nog steeds het uitgangspunt. In sommige gevallen is thuiswerken ook mogelijk en wordt dit goed georganiseerd door de werkgever. Er zijn echter ook situaties waarin het belangrijk is dat werknemers op kantoor aanwezig zijn. Wanneer kan een werkgever van een werknemer verlangen om, ondanks het overheidsadvies, toch naar kantoor te komen? De overheid heeft in dit kader een handreiking opgesteld met algemene criteria voor thuiswerken.
Toch naar kantoor
Thuiswerken is geen recht van de werknemer. Er zijn dan ook zeker omstandigheden denkbaar die rechtvaardigen dat een werknemer, ondanks het thuiswerkadvies, naar kantoor moet komen. Niet iedereen kan bovendien thuiswerken, bijvoorbeeld door de aard van het werk of vanwege de thuissituatie.
Voor deze werknemers geldt wel dat de werkplek bij de werkgever veilig moet zijn. De werkgever moet samen met een eventueel medezeggenschapsorgaan, bijvoorbeeld de ondernemingsraad, beleid rondom thuiswerken opstellen. Naast de reguliere verplichtingen omtrent arbeidsomstandigheden, gelden de RIVM-richtlijnen en maatregelen die zijn opgesteld sinds de komst van het coronavirus.
Volgens de door de overheid opgestelde criteria voor thuiswerken, mag een werknemer deels of geheel op locatie werken in de volgende gevallen:
– De werkzaamheden behoeven fysieke aanwezigheid van de werknemer en die is strikt noodzakelijk voor de voortgang van een noodzakelijk bedrijfsproces of om dringende sociale redenen. Denk aan werknemers in de assemblage, bouw, lopende band of industrie. Maar ook werknemers die werken in de distributie en zorg, of als receptionist, bankmedewerker, bewaker, schoonmaker of hulpverlener. Toch is het advies om te bekijken of in overleg bepaalde werkzaamheden binnen deze beroepen wel vanuit huis gedaan kunnen worden.
– De werkzaamheden behoeven locatie gebonden software of hardware. Bijvoorbeeld: luchtverkeersleiders, werkzaamheden middels planningssystemen van grote logistieke centra en transportondernemingen.
– De werkzaamheden behoeven het gebruik van bedrijfsvertrouwelijke informatie die enkel op locatie in te zien is.
– De werknemer ervaart dusdanige mentale klachten dat het uitvoeren van de werkzaamheden op locatie noodzakelijk is voor de mentale gezondheid van de werknemer. In dat geval is het advies om maatwerk afspraken te maken met de werknemer, zodat deze coronaproof op kantoor kan werken. Daarnaast kan worden overwogen om contact op te nemen met de bedrijfsarts.
– De fysieke thuiswerksituatie van de werknemer is niet toereikend en kan ook niet toereikend gemaakt worden. Aanwezigheid op kantoor kan dan noodzakelijk zijn voor de gezondheid en het welbevinden van de werknemer. Als het echt niet mogelijk is om de werknemer met de nodige middelen en informatie om de werkzaamheden vanuit huis uit te kunnen voeren volgens ergonomische beginselen (denk aan: laptop of computer, losstaand toetsenbord, goede bureaustoel, toegang tot software), kan de werknemer coronaproof op kantoor werken.
De volgende redenen vormen volgens de overheid geen directe aanleiding voor het werken op kantoor:
– Ik wil graag zicht hebben of mijn werknemer en of hij/zij de werkzaamheden goed uitvoert.
– Ik graag een nieuwe werknemer wil inwerken.
– Mijn werknemer de sociale aspecten van het werk mist.
– Mijn werknemer productiever is op kantoor.
– Mijn werknemer het belang van thuiswerken niet inziet.
– Mijn werknemer is niet in staat om thuis een geschikte werkplek te creëren.
De overheid geeft in de algemene criteria voor thuiswerken suggesties voor oplossingen voor deze problemen. Pas als dit niet lukt, kan dit een goede reden zijn om (deels) op een coronaproof ingerichte kantoor of op locatie te werken. Wel altijd in lijn met RIVM-richtlijnen.
In de praktijk doen zich veel situaties voor die niet precies in voornoemde voorbeelden passen. Wat in die gevallen leidend is, verschilt per geval en soms is een eenduidig antwoord niet te geven.
Zorgplicht: veilige werkplek
Wanneer is de werkplek voldoende veilig en heeft de werkgever aan zijn zorgplicht in dat kader voldaan? Wanneer is het strikt noodzakelijk dat een werknemer naar kantoor gaat? En wat gebeurt er als je werknemers op kantoor vraagt te komen en er breekt (ondanks diverse maatregelen) toch corona uit op de werkvloer? Kan de werknemer de werkgever aansprakelijk stellen voor een coronabesmetting? Dit betreft een greep uit de vragen die wij de afgelopen tijd veel voorbij hebben zien komen.
Om de werkgever meer concrete handvatten te geven om te bepalen of een werknemer naar kantoor moet komen en welke maatregelen dan moeten worden getroffen op de werkvloer, zijn inmiddels verschillende uitwerkingen en handreikingen opgesteld.
De Sociaal Economische Raad heeft in een handreiking de Nederlandse overheidsmaatregelen gebaseerd op de RIVM-adviezen en maatregelen om besmetting en verspreiding van het coronavirus tegen te gaan verwerkt. Klik hier voor de Algemene handreiking COVID-19 van de Sociaal Economische Raad (SER). Hierin wordt onder meer geattendeerd op het aanpassen van de RI&E en daarbij behorende plan van aanpak. Daarin moeten de maatregelen ter voorkoming van verspreiding van het coronavirus worden opgenomen. Dit geldt overigens ook voor de maatregelen omtrent thuiswerken.
Wanneer een werkplek niet veilig is en niet in lijn is met de coronarichtlijnen, dan kan daarvan melding worden gedaan bij de Inspectie SZW. Niet-thuiswerken is op zich geen overtreding. De Inspectie SZW zal handhaven als de werkplek niet voldoet aan de huidige coronarichtlijnen. En uiteraard blijven de algemene regels omtrent arbeidsomstandigheden van toepassing.
Grijs gebied
Het liefst geven wij praktisch en snel een eenduidig antwoord op vragen zoals hierboven geformuleerd. In sommige gevallen is dat niet mogelijk. Ook wij bevinden ons namelijk in dit kader nog in een ‘grijs’ gebied. Tot op zekere hoogte zijn er handvatten om te beoordelen wanneer de werkgever heeft voldaan aan zijn zorgplicht op de werkvloer ter voorkoming van het coronavirus. Maar iedere werkplek en werkgever is anders.
Hoe ver rijkt precies de zorgplicht van de werkgever in een concreet geval? Heb je voldoende gedaan als je de RIVM-richtlijnen toepast? Hoe ga je om met wel en niet gevaccineerde werknemers en de vraag of zij naar kantoor mogen komen? Moeten er mondkapjes worden gedragen op de werkvloer?
Wij denken graag mee. Neem gerust contact met ons op bij vragen over dit onderwerp.
