De verplichte instelling van een ondernemingsraad (OR) tovert niet bij alle werkgevers een lach op het gezicht. Dit komt vooral door het heersende beeld dat de betrokkenheid van de ondernemingsraad niet voldoende bijdraagt en vertragend werkt. Hieronder eens een overzicht van de belangrijkste kenmerken en voorwaarden voor de instelling van een OR.
Waarom een OR ?
Het doel van een ondernemingsraad is een evenwichtige belangenafweging in de onderneming. De OR kan bovendien zorgen voor meer draagvlak binnen de onderneming voor besluiten van het management. De ondernemingsraad kan bovendien het personeel vertegenwoordigen als het management centraal afspraken wil maken over bijvoorbeeld arbeidsvoorwaarden. De ondernemingsraad heeft hierbij een dubbele taak. Enerzijds denkt de ondernemingsraad mee met de ondernemer als sparringpartner. Anderzijds vertegenwoordigt de OR de werknemers.
Verplichting
De werkgever is vanaf 50 werknemers verplicht om een OR in te stellen. Uit de wet volgt dat een onderneming waar in de regel 50 of meer personen werkzaam zijn, een ondernemingsraad moeten instellen. Met “in de regel’’ wordt bedoeld dat het moet gaan om een zekere continuïteit. Dus bij een enkele piek in het personeelsbestand tijdens het hoogseizoen (seizoensarbeid) hoeft niet direct een ondernemingsraad te worden ingesteld.
Met “ instellen’’ wordt bedoeld dat de werkgever een voorlopig reglement opstelt en aan de hand daarvan de eerste verkiezingen voor de ondernemingsraad organiseert. Als vervolgens blijkt dat binnen de onderneming geen belangstelling bestaat om lid te worden van de ondernemingsraad, is het voor de werkgever voldoende om deze desinteresse aannemelijk te maken. Dit kan bijvoorbeeld blijken uit stukken waaruit volgt dat de werkgever de verkiezingen wel heeft georganiseerd, maar er zich vervolgens geen kandidaten hebben gemeld. De werkgever heeft dan voldaan aan zijn wettelijke (inspannings-/onderzoeks-) verplichting.
Risico indien werkgever geen OR instelt
Indien een werkgever geen OR instelt en ook niet kan aantonen dat binnen zijn onderneming geen behoefte is aan een ondernemingsraad, kan iedere belanghebbende (werknemers en vakorganisaties) op ieder moment de kantonrechter verzoeken te bepalen dat de ondernemer zijn instellingsplicht nakomt.
Een dergelijk verzoek is in de praktijk vaak te zien op het moment dat de werkgever een besluit wil nemen waarbij de OR een advies- of instemmingsrecht zou hebben. Bijvoorbeeld bij een belangrijke wijziging in de organisatie of bij het invoeren van een regeling op het gebied van arbeidsvoorwaarden.
In dit geval zal de werkgever eerst een OR moeten instellen zodat de ondernemingsraad het voorgenomen besluit kan bestuderen en daarop kan reageren. Het voorgenomen besluit kan dan pas worden uitgevoerd na instemming of advies van de net ingestelde ondernemingsraad. Dit kan voor (veel) vertraging zorgen.
Wie dan?
Kiesgerechtigden zijn werknemers die tenminste 6 maanden in de onderneming werkzaam zijn. Werknemers die zich verkiesbaar tot lid van de OR kunnen stellen zijn de werknemers die gedurende ten minste een jaar in de onderneming werkzaam zijn geweest.
Ontslag
Veel werkgevers maken zich zorgen over het ontslagverbod van (ex) OR-leden. Dit verbod is echter niet absoluut. De kantonrechter heeft de mogelijkheid om de arbeidsovereenkomst van een ondernemingsraad-lid te ontbinden. Dit echter alleen indien het ontslagverzoek geen verband houdt met omstandigheden die betrekking hebben op het ondernemingsraad-lidmaatschap.
Tot slot
Als werkgever heeft voldaan aan deze wettelijke inspannings-/onderzoeksverplichting, hoeft een werkgever zijn besluitvorming niet op te schorten. Wel is het belangrijk om regelmatig na te blijven gaan of er alsnog belangstelling is voor een OR.
**Voor een beeld over hoe het besluitvormingsproces met de OR verloopt verwijzen we tot slot naar de eerder op de website verschenen legal graphic.
